Apteka w gabinecie

Kto i co może sprzedawać w gabinecie stomatologicznym?

Kluczowe znaczenie w tym zakresie mają przepisy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Wprowadzają one zakaz handlu artykułami medycznymi przez lekarza. Obejmuje on swoim zakresem zarówno sprzedaż detaliczną, jak i hurtową, dokonywaną w trakcie pracy, jak również poza nią. Ponadto nie ogranicza się on tylko do leków, ale obejmuje swym zakresem również inne środki farmaceutyczne, a także materiały medyczne, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze. Zgodnie bowiem z art. 46 ust. 1 tej ustawy lekarz nie może sprzedawać środków farmaceutycznych, materiałów medycznych, przedmiotów ortopedycznych lub środków pomocniczych.

Lekarz nie może

Zgodnie z ustawą z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. t.j. z 2008 r. Nr 136, poz. 857) art. 2 ust 2 stanowi, iż wykonywanie zawodu lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń polegających na badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich w zakresie chorób zębów, jamy ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych.
W związku z tym i stosownie do art. 46 ustawy, lekarz dentysta nie może prowadzić działalności obejmującej sprzedaż wyrobów medycznych, środków pomocniczych, itd. Jednakże podczas udzielania świadczenia może stosować produkty lecznicze i wyroby medyczne, niezbędne przy udzielaniu przedmiotowego świadczenia – poinformowało Nowy Gabinet Stomatologiczny Ministerstwo Zdrowia.

Apteczki w gabinetach

W wielu gabinetach przy recepcji stoją jednak małe apteczki, w których pacjenci mogą zakupić produkty do higieny jamy ustnej. Czy są one zgodne z prawem? Przecież lekarz nie może sprzedawać ani leków, ani środków pomocniczych.
Lekarz nie może, ale apteczkę oficjalnie, może prowadzić współmałżonek lekarza, czy osoba trzecia i wtedy nie ma problemu – poinformowało nas Ministerstwo Zdrowia. Z jednym zastrzeżeniem. To pozwolenie dotyczy tylko gabinetów działających na zasadzie praktyk lekarskich.
Problem pojawia się w gabinetach działających jako Zakłady Opieki Zdrowotnej. Bowiem ustawa o ZOZ-ach stanowi, że: ZOZ ani inne podmioty na terenie zakładu opieki zdrowotnej nie mogą prowadzić działalności uciążliwej dla pacjenta lub przebiegu leczenia albo innej działalności, która nie służy zaspokajaniu potrzeb pacjenta i realizacji jego praw, w szczególności reklamy lub akwizycji skierowanych do pacjenta oraz działalności polegającej na świadczeniu usług pogrzebowych. W ZOZ-ach sprzedawanie leków i środków pomocniczych jest zabronione – informuje Jakub Gołąb Ministerstwa Zdrowia.

Środek pomocniczy

Aby sprzedawać środki medyczne trzeba mieć specjalną koncesję. A co z innymi produktami? Jak zakwalifikować szczoteczkę do zębów, czy płukankę do ust? Co to jest środek pomocniczy? Bo jeśli szczoteczka, pasta, czy płukanka są środkami pomocniczymi, to lekarz posiadający własną praktykę nie może sprzedawać ich we własnym gabinecie, jeśli nie uzyska koncesji. Czy gdzieś znajduje się lista środków pomocniczych?
Z tymi pytaniami zwróciliśmy się do Ministerstwa Zdrowia. W odpowiedzi usłyszeliśmy, że nie ma bezpośredniej definicji środka pomocniczego, natomiast jedyny spis, który istnieje, można znaleĽć w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego wykazu wyrobów medycznych będących przedmiotami ortopedycznymi i środków pomocniczych….(Dz. U. Nr 276, poz. 2739 z póĽn. zm.). Warto też zaznaczyć, że zgodnie ze stanowiskiem Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Ministerstwo Zdrowia informuje, że nie wszystkie środki pomocnicze muszą być obligatoryjnie wyrobami medycznymi – czytamy w odpowiedziach ministerstwa.
Zgodnie ze stanowiskiem Urzędu Rejestracji pasta do zębów oraz szczoteczka są jedynie środkami higienicznymi, więc nie są środkami medycznymi, zatem można je sprzedawać (w praktykach stomatologicznych). Problem pojawia się z płukankami do zębów z chlorohexydyną czy fluorem. Tak naprawdę, to czy można je sprzedawać zależy od producenta płukanki. Bo jeśli produkt jest zarejestrowany w Urzędzie Rejestracji jest jako produkt leczniczy, to niestety lekarz nie może takiej płukanki sprzedawać w swojej apteczce.

Wyrok NSA

Na temat prowadzenia apteki przez lekarza wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny (II SA 855/94, ONSA 1996/3/142). Rozpatrywał on skargę lekarza, który chciał zostać właścicielem apteki, ale nie otrzymał koncesji. Lekarz nie chciał pracować jako aptekarz, ale zamierzał powierzyć prowadzenie apteki fachowemu personelowi farmaceutycznemu.
Sąd w uzasadnieniu wyroku, stwierdził, że lekarz, który nie zaprzestał wykonywania zawodu lekarza, nie może jednocześnie prowadzić działalności gospodarczej polegającej na sprzedaży leków. Nie może sam wydawać leków nabywcom i inkasować za to należności, ale i sprzedawać ich za pośrednictwem zatrudnionych przez siebie osób czy w aptece stanowiącej jego własność.
Zgodnie z tym poglądem NSA, nie jest więc możliwa nie tylko bezpośrednia, ale także pośrednia sprzedaż leków przez lekarza, w tym również za pośrednictwem prowadzonej przez siebie apteki. Mogłoby się np. zdarzyć, że lekarz wypisywałby recepty tylko, albo przede wszystkim, na takie leki, które byłyby dostępne jedynie w jego aptece. Nie kierowałby się więc interesem pacjenta. Natomiast w małych miejscowościach, gdzie nie ma innych aptek, wypisywałby nadmierną ilość leków w celu zwiększenia obrotu i dochodu w swojej aptece. Dlatego wspomniany zakaz sprzedaży przez lekarza artykułów medycznych ma na celu dobro pacjentów.

W nagłym przypadku

Z drugiej jednak strony absolutny charakter zakazu sprzedaży przez lekarza artykułów medycznych mógłby czasem w praktyce lekarskiej godzić właśnie w to dobro. Z tego powodu, w art. 46 ust. 2 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, ustawodawca wprowadził od niego wyjątek. Zgodnie z tym przepisem, sprzedaż środka farmaceutycznego lub materiału medycznego jest dopuszczalna w przypadkach, gdy lekarz doraĽnie dostarcza pacjentowi taki środek lub materiał w związku z udzieleniem pomocy lekarskiej w nagłym przypadku. Taki przypadek wyłącza zatem zakaz handlu artykułami medycznymi. Wyjątek ten dotyczy jednak tylko środków farmaceutycznych i materiału medycznego. Nie odnosi się natomiast do przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych.

Apteczka w gabinecie stomatologicznym

Działającym w ramach ZOZ:
absolutny zakaz sprzedaży jakichkolwiek wyrobów, zarówno medycznych jak i nie medycznych.
Działającym w ramach praktyki lekarskiej:

• jeśli jest własnością lekarza (właściciela praktyki lub innego lekarza, albo osoby trzeciej, która nie ma koncesji na prowadzenie apteki) można w niej sprzedawać wszystko z wyłączeniem środków farmaceutycznych, materiałów medycznych, przedmiotów ortopedycznych lub środków pomocniczych. Zatem można sprzedawać środki higieniczne (szczoteczki, pasty, płukanki, o ile nie są zarejestrowanymi farmaceutykami)
• jeśli jest własnością osoby, która nie jest lekarzem, ale otrzymała koncesją na prowadzenie apteki, można w niej sprzedawać również środki farmaceutyczne, materiały medyczne, przedmioty ortopedyczne lub środki pomocnicze.

Autor: mgr inż. Piotr Szymański

Absolwent Politechniki Warszawskiej. Dziennikarz. Redaktor naczelny magazynu Nowy Gabinet Stomatologiczny.