Przegląd nauki okiem Łukasika 7/2023 - Metaanaliza porównująca skuteczność różnych rodzajów szczoteczek do zębów

Autorzy: Zou Y., Grender J, Adam R., Levin L. A.

Temat: Meta-analysis Comparing Toothbrush Technologies on Gingivitis and Plaque.

Publikacja: Int. Dent. J. 2023 Jul. 20:S0020– 6539 (23)00100–4.

doi: 10.1016/j.identj.2023.06.009. Epub ahead of print. PMID: 37481415.

Rozpocznę od metaanalizy porównującej skuteczność różnych rodzajów szczoteczek do zębów, pod kątem redukcji zapalenia dziąseł oraz ilości płytki nazębnej.

Zanim przejdę do samego badania, chciałem jeszcze wyjaśnić nomenklaturę odnośnie szczoteczek, ponieważ często kategorie są błędnie nazywane również przez stomatologów. Szczoteczki dzielą się na ręczne (manual) i elektryczne (electric/ powered). Te drugie dzielą się dopiero na kolejne rodzaje – m.in. soniczne, oscylacyjno-rotacyjne (O-R), oscylacyjno-rotacyjno- pulsacyjne (O-R-P), ultradźwiękowe, jonowe. Co warto podkreślić, szczoteczki soniczne są w anglojęzycznej literaturze określane jako „side to side”. Jednocześnie nowa seria iO szczoteczek Oral-B określana jako „szczoteczka magnetyczna”, jest szczoteczką oscylacyjno-rotacyjną z mikrowibracjami i z liniowym napędem magnetycznym.

Do tej pory bardzo solidnym źródłem naukowym w tym temacie (oprócz polskiego wkładu tej kwestii, czyli przeglądu piśmiennictwa autorstwa prof. Konopki i prof. Górskiej: „Porównanie skuteczności klinicznej szczoteczek elektrycznych oscylacyjno-rotacyjno-pulsacyjnych z dźwiękowymi – metaanaliza”) jest przegląd Cochrane z 2014 roku (pełna treść – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7133541/).

W przeglądzie Cochrane, wykazano istotną statystycznie przewagę szczoteczek elektrycznych nad ręcznymi. Jednocześnie z poszczególnych typów, jedynie oscylacyjno- rotacyjne konsekwentnie wykazywały przewagę nad manualnymi w obu badanych wskaźnikach (zapalenie dziąsła oraz płytka nazębna) zarówno dla krótko- i długoterminowego okresu.

Przechodząc do obecnej metaanalizy, warto zacząć od podsumowania obecnej wiedzy w tym temacie. Na wstępie podkreślono, że liczne metaanalizy zgodnie wykazują przewagę szczoteczek elektrycznych w redukcji zapalenia dziąseł oraz płytki nazębnej. Co więcej, w 11-letnim badaniu obserwacyjnym, użytkownicy szczoteczek elektrycznych cechowali się redukcją:

progresji utraty przyczepu łącznotkankowego;
głębokości kieszonek przyzębnych;
liczby utraconych zębów.

To co odróżnia obecną metaanalizę od poprzednich, to analiza liczby krwawiących miejsc według regionów, wykorzystanie MGI (modified gingival index) oraz RMNPI (Rustogi Modified Navy Plaque Index). Co więcej, zwiększono okres porównywania różnic z 3 do 6 miesięcy, a efekt porównywano nie tylko w punktach kontrolnych, ale w dowolnym momencie badania. Dzięki temu precyzyjniej można było określić np. różnice w czasie ustępowania zapalenia dziąseł. Do meta-analizy włączono 21 badań typu RCT z udziałem 2655 pacjentów dla obserwacji parametrów dziąsłowych oraz 25 badań typu RCT z udziałem 3019 pacjentów dla obserwacji parametrów płytki nazębnej.

W tej meta-analizie zapalenie dziąseł określano zgodnie z nową klasyfikacją chorób przyzębia z 2017 roku, czyli według liczby miejsc krwawiących. Wskaźnik BOP poniżej 10 proc. określa dziąsła jako zdrowe, BOP 10–30 proc. jako zlokalizowane zapalenie dziąseł, a BOP powyżej 30 proc. jako uogólnione zapalenie dziąseł.

Jeśli chodzi o wyniki pod kątem zapalenia dziąseł:

najskuteczniejsze okazały się szczoteczki oscylacyjno-rotacyjne ze średnim zmniejszeniem liczby krwawiących miejsc o 10,4 w porównaniu do manualnych i 4,0 do sonicznych, procentowo przekłada się to na wyższą redukcję liczby punktów krwawienia przez szczoteczki elektryczne z okrągłą główką, odpowiednio o 52 proc. i 29 proc.;
jeśli z grupy szczoteczek O-R osobno analizować te w technologii iO, to przy nich występowało najmniej krwawiących miejsc; w porównaniu do innych szczoteczek były one skuteczniejsze w redukcji liczby punktów krwawienia o 62 proc. względem ręcznych, 46 proc. względem sonicznych oraz 27 proc. względem tradycyjnych szczoteczek oscylacyjno- rotacyjnych czy oscylacyjno-rotacyjno-pulsacyjnych;
względna skuteczność poszczególnych typów szczoteczek była niezależna od wyjściowej liczby krwawiących miejsc; jednocześnie im było ich więcej, tym szczoteczki O-R wykazywały większą przewagę nad pozostałymi;
ze wszystkich uczestników badań, 72 proc. osób z zapaleniem dziąseł używających szczoteczek O-R na koniec badania miało zdrowe dziąsła, odsetek ten wyniósł 54 proc. dla szczoteczek sonicznych, 21 proc. dla szczoteczek ręcznych; rozdzielając grupę O-R na tradycyjne i iO, procenty te wyniosły 88 proc. dla technologii iO oraz 65 proc. dla tradycyjnych szczoteczek elektrycznych o okrągłej główce (OR, O-R-P);
przekłada się to na ogromną różnicę, gdzie pacjenci korzystający ze szczoteczek oscylacyjno-rotacyjnych mieli szansę na redukcję zapalenia dziąseł 9,5-krotnie większą w porównaniu do szczoteczek ręcznych, i 2,2-krotnie większą od sonicznych;
dla wskaźnika MGI różnice były mniejsze; przy szczoteczkach O-R redukcja była średnio 14 proc i 8 proc większa, w porównaniu, odpowiednio, do ręcznych i sonicznych.

Wyniki odnośnie płytki nazębnej:

ponownie szczoteczki O-R wykazały najlepszy efekt; średnia redukcja wskaźnika płytki nazębnej wyniosła 1,85 (19 proc.) w porównaniu do ręcznych oraz 0,57 (5 proc.) w odniesieniu do sonicznych;
dla technologii iO różnice te są większe – 2,45 (25 proc.) różnicy, porównując do ręcznych, 1,28 (13 proc.) do sonicznych oraz 0,82 (8 proc.) do tradycyjnych oscylacyjno-rotacyjnych.

Inne istotne wyniki:

dla zapalenia dziąseł, szczoteczki O-R wykazały istotną statystycznie przewagę dla wszystkich podregionów;
dla wskaźnika płytki, szczoteczki oscylacyjno- rotacyjne wykazały istotną statystycznie przewagę dla wszystkich podregionów względem ręcznych szczoteczek, a w przypadku sonicznych w regionach: językowym, policzkowym, międzyzębowym, międzyzębowym-przednim, międzyzębowym-trzonowym;
średni czas uzyskania zdrowych dziąseł wyniósł 8 tygodni dla szczoteczek O-R oraz 12 tygodni dla sonicznych.

Podsumowanie badania: szczoteczki oscylacyjno- rotacyjne udowodniły lepszą skuteczność w leczeniu zapalenia dziąseł (jednocześnie w krótszym czasie) oraz redukcji płytki nazębnej, w porównaniu zarówno do szczoteczek ręcznych, jak i sonicznych. Jeśli analizować wyniki w odniesieniu do najnowszej technologii szczoteczek O-R, czyli z napędem magnetycznym (iO), to efekty są jeszcze lepsze, a różnica względem reszty istotnie większa. Podkreślono jednocześnie, że analizowane badania były randomizowane, kontrolowane, ze ślepą próbą w postaci badających i stosowały uznane standardy w metodologii. Dlatego ryzyko błędu/ stronniczości (bias) określono jako niskie, co dodatkowo podnosi wiarygodność wyników.

Pełna treść: https://www.sciencedirect. com/science/article/pii/ S0020653923001004/pdfft? md5=c9bf165a24e656071b1f7bff8210eb1e& pid= 1-s2.0-S0020653923001004-main.pdf

Autor: lek. dent. Tomasz Łukasik

Pomysłodawca i założyciel Larania Dentistry oraz Rankingu Uczelni Stomatologicznych. Ukończył stomatologię na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. Właściciel Body Care Clinic w Katowicach. Zajmuje się chirurgią, periodontologią i implantologią. Prowadzi szkolenia z zakresu chirurgii stomatologicznej i planowania leczenia, oraz z implantologii.